Çok değil, bir kaç dönem öncesine kadar, mükerrer oy kullanmayı önlemek için seçimlerde parmaklarımız boyanırdı. Yine aynı endişeyle, beş yılda bir gün, evlerimize hapsolur, sayım için sayım memurunun gelmesini beklerdik. Sayım memuru yalnız evde kaç kişi olduğunu “saymak”la yetinmez, bir de sayımla hiç ilgisi olmayan onlarca soru sorardı. Neyse ki, bu günler geride kaldı. Artık oy kullanırken parmağımızı boyamıyorlar, sayım için de evlerimizde beklememiz gerekmiyor. Bir tuşa basıldığında seçmen listeleri düzenleniyor, başka bir tuşa basıldığında da ülkemizde kaç kişinin yaşadığı belirleniyor.
Hepimiz biliyoruz, bu gelişmeyi Mernis’e borçluyuz. Her ne kadar nüfus kayıtları otomasyonunun hayata geçmesi için uzun yıllar beklememiz gerekmiş olsa da, sonunda tüm engeller aşılarak bugün ülke olarak gurur duyduğumuz bir nüfus sistemine sahip olduk. Artık yalnız kamu kurumlarında değil, her hangi bir kuruluşta bir işlem yaptırırken de vatandaşlık numarası temel alınıyor. Noterde vekaletname çıkartırken, bankada hesap açarken, bir kuruma sınav için başvururken veya tedavi için hastaneye yatarken hep bu numarayı kullanıyoruz.
Vatandaşlık kimlik numarası, kamu kurumlarında tek kanaldan işlem yapılmasını öngören e-Devlet Kapısı için de önem taşıyor. Daha şimdiden turkiye.gov.tr üzerinden kimlik numaranızı vererek alacağınız e-imza ile bazı vatandaşlık işlemlerini evinizden, ofisinizden yapabiliyorsunuz. Benzer bir hizmeti biz de dışişleri bakanlığı olarak yurt dışında yaşayan vatandaşlarımıza e-konsolosluk sitemiz üzerinden sunuyoruz. Ayrıca Mernis sayesinde, önceleri aylar süren nüfus cüzdanı yenileme başvuruları konsolosluklarımız tarafından şimdi dakikalar içerisinde karşılanabiliyor.
Ancak teknolojideki bu gelişmelere ve ülke olarak bilişim alt yapısından bu kadar etkin yararlanmamıza rağmen, yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın ülkemizdeki seçimler için oy kullanabilmelerini sağlayacak bir çözümü maalesef henüz bulamadık. Eskiden seçimlerden bir ay önce başlamak suretiyle Türkiye’ye giriş yapan vatandaşlarımız gümrük kapılarında kurulan sandıklarda pasaportlarını göstererek oy kullanabilirdi. Şimdi bu da mümkün değil. Her seçim için yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızı kapsayan bir seçmen kütüğü hazırlanıyor. Adınız kütükte yer alıyorsa sınır kapısında oy kullanabiliyorsunuz. Birden fazla oy kullanmanın önüne geçmek için geliştirilen bu sistem, sonuç olarak sınır kapılarında oy kullanan vatandaşlarımızın sayısını da düşürdü.
Diğer ülkelerin uygulamaları incelendiğinde bazı ülkelerin yurt dışında yaşayan vatandaşları için konsolosluklarında seçim sandığı kurduklarını, bir çok ülkenin ise daha pratik bir yöntemle mektupla oy kullandırdıklarını görüyoruz. Türkiye olarak biz de bu iki seçenek üzerinde çalışma yaptık. Aslında uygulamanın birörnek olması bakımından belki en emin yöntem yurt dışındaki konsolosluklarımızda da seçim kurulları oluşturarak sandıklarda oy kullanmak gibi görünüyor. Ancak özellikle Avrupa ülkelerinde yaşayan vatandaşlarımızın sayısı göz önünde bulundurulduğunda bunun fiziksel olarak mümkün olmadığı anlaşılıyor. Bu konuda diğer bir engel ise bazı batı Avrupa ülkelerinin seçim kampanyası faaliyetlerini de beraberinde getireceği endişesiyle ülkelerindeki Türk temsilciliklerinde seçim sandıkları kurulmasına izin vermemesi. Yalnız bir ülke bile konsoloslukta oy kullanma için izin vermediği takdirde, eşitlik ilkesine karşı olacağı için bu yöntemin kabul edilmesi zorlaşıyor.
Hatırlanacağı üzere, bu güçlük göz önünde bulundurularak 2008 yılında mektupla oy vermeyi düzenleyen yeni bir kanun çıkartılmıştı. Ancak bu kanun 2008 yılında Anayasa’nın 67. Maddesine aykırı olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi. Dolayısıyla şimdi bu konuyu yeniden değerlendirmemiz ve çözüm yolları aramamız gerekiyor.
Türkiye’deki seçimlerde oy kullanmanın yurt dışında yaşayan vatandaşlarımız için ne kadar önemli olduğunu biliyoruz. Sınır kapılarında oy kullanıldığı dönemlerde, seçim öncesinde, Batı Avrupa ülkelerinde yaşayan çok sayıda vatandaşımız otobüs ve uçak kiralayarak topluca sınıra gelir, oy kullandıktan sonra yaşadıkları ülkelere dönerlerdi. Ben de bir veya iki kere havaalanında oy kullanma deneyimi yaşadım. Ancak teknoloji bu kadar gelişmişken ve diğer ülkelerin büyük bir bölümü bu konuda çözüm üretmişken bizim hala geleneksel yöntemleri kullanmamızı anlamakta, daha da önemlisi, yurt dışındaki vatandaşlarımıza anlatmakta zorlanıyoruz.
Genel seçimlere az bir süre kaldı. Önümüzdeki seçimde yurt dışındaki vatandaşlarımızın oy kullanabilmeleri için bir an önce seçenekler üzerinde çalışmamız gerekiyor. Uzun yıllardır bilişim çalışmalarının içinde olan bir kamu görevlisi olarak gönlüm teknolojiden yararlanarak pratik bir çözüm bulunmasından yana. Konuya böyle baktığımızda, İnternet iletişim alt yapısını kullanarak, güvenliği ve her türlü kötüye kullanımı da engelleyecek elektronik ortamda oy kullanma sistemini kurabiliriz diye düşünüyorum.
e-Devlet çalışmalarında önemli mesafeler katettiği bilinen İsviçre ile Baltık ülkesi Estonya’da bir süredir İnternet üzerinden oy kullanılabiliyor. Her ne kadar bu iki ülkenin nüfusları Türkiye ile kıyaslanamayacak kadar az olsa da, teknolojiyi bu kadar yakından izleyen ve her geçen gün yeni e-Devlet uygulamalarını hayata geçiren bir ülke olarak Türkiye de bu alanda önemli bir başarıya imza atabilir kanaatindeyim.
Yurt dışındaki vatandaşlarımıza konsolosluk hizmetlerini sunmakla görevli dışişleri bakanlığımız bu amaçla başlatılabilecek çalışmalara önemli katkılar sağlayabilir. Konunun teknik boyutları düşünüldüğünde ise e-Devlet kapısı ile ilgili çalışmaları yürüten kuruluşlarımız ile Tübitak’ın da içinde bulunacağı bir grup oluşturulabilir ve bu grup, İnternet üzerinden güvenli oy kullanma konusunda bir fizibilite çalışması yaparak bu alanda kısa süre içerisinde önemli adımlar atılabilir. Elektronik ortamda oy kullanılmasının olabilirliğinin ortaya çıkması durumunda ise hazırlanacak önerilere göre yasal düzenleme yapılması sözkonusu olabilecektir.
Halen çok sayıda vatandaşımız turkiye.gov.tr adresinden e-imza alt yapısını kullanarak pek çok resmi işlemini İnternet üzerinden yapabiliyor. Biz de dışişleri bakanlığı olarak neredeyse konsolosluk işlemlerinin tümünü elektronik ortamda sunabiliyoruz. Benzer bir yapılanmayla yurt dışında yaşayan vatandaşlarımıza İnternet üzerinden oy kullanma imkanı da sağlanırsa, bu uygulama yalnız seçimlerde oy vermeyi pratikleştirmekle kalmayacak, aynı zamanda vatandaşlarımızı bir çok resmi işlemi İnternet üzerinden gerçekleştirme konusunda da teşvik edecektir.
————
İnternet üzerinden oy verme veya yurt dışındaki vatandaşlarımızın bilişim alt yapısından yararlanarak oy kullanması konusunda alternatif görüşleriniz varsa bunu Yorumlar bölümüne kaydedebilirsiniz.
